Công viên công cộng trên cao High Line, Manhattan New York - Quá khứ và hiện tại

High Line có vị trí nằm ở vùng phía Tây của Manhattan, bắt đầu từ đường Gansevoort ở quận Meatpacking đến đường West 34th, giữa Đại lộ 10 và 11. Hiện nay, HighLine có chức năng giữ bảo tồn đường sắt cũ cũng như hình thành các tính năng cảnh quan mới nhằm tạo ra một công viên công cộng theo tuyến trải dài ở phía tây của Manhattan hơn 1,6 km.

Hình 1. High Line - tuyến đi bộ trên cao nằm tại phía tây Manhattan, New York.

BỐI CẢNH HÌNH THÀNH DỰ ÁN  

High Line được xây dựng vào những năm 1930, thuộc dự án cải thiện cơ sở hạ tầng công cộng West Side. Dự án nâng tầng cao giao thông vận chuyển hàng hóa tới 30 feet so với mặt đường, loại bỏ nguy hiểm đường phố trong khu công nghiệp lớn nhất của Manhattan. Từ năm 1980, High Line không còn hoạt động và từ năm 1999 gần như đứng trước tình trạng có nguy cơ bị phá hủy. Một nhóm tổ chức phi lợi nhuận - Hiệp hội “Những người bạn của High Line” được thành lập bởi cư dân cộng đồng, đã hợp tác với thành phố New York đã chiến đấu để bảo tồn và chuyển đổi High Line tránh khỏi nguy cơ bị phá hủy – hiện nay được duy trì như một không gian công cộng trên cao đặc biệt cho tất cả các du khách và người dân thưởng thức.

Dự án đã nhận được sử ủng hộ của phần lớn cư dân quận Manhattan và bắt đầu xây dựng năm 2006. Phân đoạn đầu tiên, từ Gansevoort đường đến đường West 20, được mở cho người dân sử dụng vào ngày 9 Tháng 6 năm 2009. Phân đoạn thứ hai, từ đường West 20th đến đường West 30th, mở cửa vào mùa xuân năm 2011. Phân đoạn thứ 3 bắt đầu vào năm 2012 và mở cửa cho công chúng vào năm 2014.

Hình 2. High Line trong lịch sử là tuyến đường ray có chức năng vận chuyển hàng hóa giữa khu công nghiệp của thành phố Manhattan.

MỘT SỐ MỐC THỜI GIAN TRONG LỊCH SỬ

1847: Thành phố New York cho phép đường ray xe lửa đường phố phát triển xuống vùng West Side của Manhattan.

1851 – 1929: Đã có nhiều tai nạn xảy ra giữa xe lửa vận chuyển hàng hóa và giao thông đường phố đến nỗi Đại lộ số 10 trở nên được biết đến như là Đại lộ “chết chóc”. Để đảm bảo an toàn, từ đó đã xuất hiện người đàn ông cưỡi ngựa ở phía trước tàu vẫy cờ đỏ.

1929: Sau nhiều năm tranh luận về các mối nguy hiểm, thành phố New York và New York Central Railroad đồng ý về Dự án "Cải thiện West Side", trong đó bao gồm High Line.

1934: High Line mở ra các nhánh xe lửa chạy trên cao. Nó được thiết kế để đi qua khối tòa nhà trung tâm, chứ không phải trên đường cơ giới.

Hình 3. Một đường ray trên không vận chuyển hàng hóa giữa các khu công nghiệp của quận Manhattan.

Những năm 1950: Do quá trình đô thị hóa, mật độ và lưu lượng giao thông đường bộ giữa các tiểu bang tăng cao dẫn đến sự sụt giảm trong giao thông đường sắt toàn quốc gia và trên High Line.

1960: Phần phía Nam của High Line bị phá hủy.

1980: Thời điểm chứng kiến chuyến tàu cuối cùng của High Line.

Giữa những năm 1980: Một nhóm các chủ sở hữu bất động sản vận động cho phá hủy toàn bộ cấu trúc của Highline.

1980 – 1999:  High Line ngừng hoạt động & bị bỏ hoang, giống như một đống sắt phế thải giữa quận Manhattan.

Hình 4. High Line bị bỏ hoang năm 1999.

NHỮNG DỰ ĐỊNH BAN ĐẦU (1999 - 2002)

Joshua David và Robert Hammond - cư dân của khu phố nơi đây đã vận động cho việc bảo quản Highline và tái sử dụng không gian mở công cộng.

Hiệp hội “The Design Trust for Public Space” đã cấp học bổng tài trợ cho kiến trúc sư Casey Jones tiến hành nghiên cứu và tiếp cận khảo sát cộng đồng cho dự án “Khai thác High Line" - một nghiên cứu nhằm đưa ra kế hoạch cho việc bảo quản và tái sử dụng High Line.

Một nghiên cứu khác được thực hiện bởi nhóm dự án High Line cho thấy các dự án đường trên cao là hợp lý về mặt kinh tế (doanh thu thuế mới được tạo ra bởi các không gian công cộng sẽ lớn hơn chi phí xây dựng).

BẮT ĐẦU TÌM KIẾM Ý TƯỞNG THIẾT KẾ CHO MỘT CẢNH QUAN HIỆN ĐẠI

Hình 5. Một cuộc thi tuyển thiết kế ý tưởng mở cho dự án "Cải tạo High Line" đã được tổ chức nhằm tìm ra đề xuất phù hợp để tái sử dụng Highline.

Số lượng bài tham dự lên tới 720 nhóm đến từ 36 quốc gia, hàng trăm các bản vẽ thiết kế được trưng bày tại Grand Central Terminal (Tháng 1 đến tháng 7/2003).

PHƯƠNG ÁN ĐƯỢC CHỌN

Nhóm dự án Highline và thành phố New York tiến hành một quá trình lựa chọn một đội ngũ thiết kế cho High Line. Nhóm nghiên cứu được lựa chọn là KTS Cảnh quan James Corner, KTS Diller Scofidio + Renfro và các chuyên gia khác có chuyên môn về kỹ thuật làm vườn, an ninh, bảo trì, nghệ thuật công cộng, và các ngành khác (Tháng 3 đến tháng 9/2004).

Hình 6. HighLine là tác phẩm của sự kết hợp giữa KTS James Corner và nhóm KTS Diller Scofidio + Renfro.

Hình 7. Một cuộc triển lãm trưng bày các thiết kế sơ bộ của James góc hoạt động trường và Diller Scofidio + Renfro mở ra tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (4/2005)

Hình 8. Phối cảnh của phương án được lựa chọn.

Hình 9. Mặt cắt chi tiết của High Line.

Hình 10. Kịch bản đa dạng hóa chủng loại cây.

KHỞI CÔNG

Dự án được khởi công vào 4/2006 với việc dỡ bỏ một đoạn đường sắt. Giai đoạn xây dựng Phần 1 của High Line bắt đầu. Các mảnh vỡ vụn cũ được loại bỏ, một số được đánh dấu và lưu trữ, còn một số sẽ được trưng bày lại trong cảnh quan mới của Highline.
Bản vẽ thiết kế cuối cùng được công bố vào 6/2008 để tiến hành chuyển đổi HighLine thành một công viên công cộng trên cao.
Ngày 9/2009, Phần 1 (Gansevoort Street đến đường West 20) đã được khánh thành mở ra cho công chúng.
Hai năm sau vào ngày 8/6/2011, phần 2 (đường West 20 đến đường 30 West) được mở ra cho công chúng.
25/4/2012, Hiệp hội Quy hoạch thành phố New York bỏ phiếu nhất trí việc quy hoạch đóng chặt những phần phía đông của High Line tại đường sắt Yards, bao gồm cả Đại lộ Spur 10, thành một không gian công cộng.
25/7/2012, HighLine tại đường sắt Yards đã được bảo vệ. Thành phố New York mua lại phần thứ ba và phần cuối cùng của High Line từ Công ty Giao thông vận tải – xí nghiệp nhà máy đã tặng phần cuối cùng của cấu trúc HighLine cho thành phố.

QUÁ TRÌNH THI CÔNG CẢI TẠO CẢNH QUAN HIGH LINE

Hình 11. Công tác chuẩn bị thi công

Hình 12. Phương pháp thi công phần nền.

Hình 13. Tiến hành thi công đường dạo, vận chuyển nguyên vật liệu, cấu kiện được đúc sẵn tại nhà máy.

Hình 14. Công tác lắp dựng các cấu kiện thành đường dạo. Các khe hở nhằm mục đích tạo khoảng hở cho cỏ mọc xen vào lối đi.

Hình 15. Tiến hành lắp ghép nền và thi công hạ tầng đường ống, xử lý mặt đường ray, chống thấm, tạo nền triển khai cảnh quan.

Hình 16. Hoàn thiện phần nền.

Hình 17. Lắp đặt trang thiết bị cảnh quan. Các cấu kiện được thiết kế riêng, đúc sẵn, vận chuyển nguyên khối và lắp ghép trực tiếp tại công trường. Đường ray được xử lý lại để lưu giữ lại ký ức quá khứ là tuyến đường tàu.

Hình 18. Hoàn thiện phần sân nền, chuẩn bị đất màu cho công tác trồng cây tạo cảnh quan.

Hình 19. Các kiến trúc sư cảnh quan phối hợp công ty cây xanh chỉ định và vận chuyển cây đến High Line.

Hình 20. Tiến hành trồng cây cao.

Hình 21. Tiến hành trồng cây bụi, cây thảm.

Hình 22. Hệ thống cây xanh được thi công hoàn thiện và chăm sóc, tưới tiêu để đưa vào sử dụng.

Thiết kế cảnh quan của dự án HighLine nhấn mạnh sự đa dạng trong thời gian nở hoa trong năm:

Hình 23. Ví dụ một số loại hoa nở vào từng tháng trong năm ở HighLine

Hình 24. Cảnh quan High Line biến đổi da dạng và phong phú theo mùa.

Một số không gian mở rộng, điểm tiếp cận lên xuống cầu, nơi ngồi nghỉ và điểm nhấn nghệ thuật được tạo ra tại một số điểm nhằm đúng với nghĩa của một không gian công cộng:

Hình 25. Một không gian nghỉ tầng bậc, độc đáo nằm ngay tại ngã tư, tạo điểm nhấn thu hút du khách tại Quảng trường 10^th Avenue.

Hình 26. Xây dựng lối vào ở Gansevoort, điểm bắt đầu của dự án.

Hình 27. Kiến trúc nhỏ - điểm nhấn cảnh quan.

Nhằm duy trì tính sinh thái, dự án đã thiết lập các quy định nghiêm ngặt nhằm giữ gìn một không gian trong sạch, chẳng hạn như: cấm đi bộ trên đường ray, cây xanh, sỏi đá, tụ tập đông người trái phép, tạo tiếng ồn lớn...

Kết quả sau nhiều năm nghiên cứu và thi công, dự án High Line đã thành công trong việc tạo ra một không gian cảnh quan đẹp đáp ứng được về mặt giá trị tự nhiên và văn hóa xã hội. Không chỉ là một không gian xanh hữu ích cho cộng đồng mà còn là một không gian cộng đồng vui chơi, nghỉ ngơi, học tập & tăng sự hiểu biết về thiên nhiên. Có thể nói rằng đây là một dự án vô cùng thú vị, một cách tiếp cận hay và một quá trình hình thành từ nghiên cứu, thiết kế, thi công, đến vận hành – đã tổng thể cùng nhau tạo ra sự thành công cho High Line, một công viên trên cao hữu dụng và độc đáo!

Tác giả bài viết dịch và biên tập từ nguồn Home | The High Line

ThS.KTS. Doãn Minh Thu