CẢNH QUAN KHÔNG CHỈ LÀ NHỮNG MẢNG XANH THUẦN TÚY

Đúng vậy, cảnh quan không chỉ đơn thuần là những mảng xanh hay không gian xanh. Trong thời đại đô thị hóa nhanh chóng, khái niệm "cảnh quan" thường bị hiểu nhầm như chỉ là những mảng xanh hay không gian xanh thuần túy. Bởi khi nhắc đến cảnh quan, đa phần chúng ta đều liên tưởng tới đó là không gian xanh mát của công viên, là thảm cỏ xanh tươi, là hàng cây tít tắp phủ bóng mát, là những  đóa hoa đan xen điểm xuyết trong một không gian rộng lớn.  

Điều này tuy có phần đúng nhưng lại bỏ qua nhiều yếu tố quan trọng khác cấu thành nên một cảnh quan đa dạng và phong phú. Thực tế, cảnh quan bao gồm một sự kết hợp phong phú và tinh tế giữa thiên nhiên và các tiện ích, trang trí nhân tạo, tạo nên không gian sống hài hòa và dễ chịu cho con người, vừa giữ được nét đẹp tự nhiên vừa nâng cao trải nghiệm sống. Cảnh quan không chỉ bao gồm các khu vực cây cối và công viên, mà còn là sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố tự nhiên và nhân tạo, văn hóa, lịch sử, mang nhiều chức năng xã hội. Một không gian cảnh quan lý tưởng không chỉ đẹp mắt mà còn mang lại những lợi ích thiết thực cho con người và môi trường. Bài viết này sẽ góp thêm một góc nhìn rằng cảnh quan là một khái niệm rộng lớn và đa diện hơn nhiều so với những mảng xanh hay không gian xanh đơn thuần.

Đầu tiên, cần hiểu cảnh quan nên là sự kết hợp chặt chẽ giữa các yếu tố tự nhiên và nhân tạo

Cảnh quan không chỉ là những gì chúng ta nhìn thấy, mà còn là cầu nối giữa con người với thiên nhiên. Việc thiết kế và quản lý cảnh quan hợp lý sẽ giúp các đô thị phát triển bền vững hơn, đồng thời tạo nên những không gian sống đầy ý nghĩa, gắn liền với văn hóa và bản sắc địa phương. Do đó, cảnh quan không chỉ là những mảng xanh thuần túy, mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển đô thị bền vững và xây dựng cộng đồng gắn kết. Cảnh quan chính là sự tương tác tinh tế giữa con người với thiên nhiên.

Sự kết hợp giữa yếu tố tự nhiên như địa hình, thực vật, và nước với các yếu tố nhân tạo như công trình xây dựng, đường xá, và hệ thống hạ tầng tạo ra một bức tranh tổng thể sinh động và phong phú. Nhưng phong phú là chưa đủ, làm sao để cảnh quan trở lên hấp dẫn hơn, khi mà yếu tố tinh thần của con người ngày càng được chú trọng; Sự hài hòa giữa hai yếu tố này là rất quan trọng để duy trì tính bền vững của cảnh quan, đảm bảo cả môi trường tự nhiên lẫn nhu cầu của con người đều được cân nhắc.

Thứ hai, cảnh quan mang trong mình đặc trưng của văn hóa và lịch sử, thể hiện sự phát triển kinh tế - xã hội

Cảnh quan cũng là yếu tố văn hóa và lịch sử: Mỗi cảnh quan mang trong mình những câu chuyện văn hóa và lịch sử riêng. Những yếu tố này làm cho cảnh quan trở nên phong phú và đa dạng hơn nhiều so với chỉ các mảng xanh đơn thuần. Tô điểm cho cảnh quan để thể hiện văn hóa và lịch sử của vùng miền có thể được thực hiện qua nhiều cách sáng tạo và ý nghĩa.

Cảnh quan là yếu tố kinh tế và xã hội: Các khu vực xanh, công viên, và không gian công cộng không chỉ tạo ra giá trị thẩm mỹ mà còn mang lại lợi ích kinh tế. Chúng thu hút du khách, tăng giá trị bất động sản, và tạo ra môi trường sống lành mạnh hơn. Hơn nữa, các không gian công cộng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra cộng đồng, nơi mà người dân có thể giao lưu, tổ chức sự kiện, và tham gia vào các hoạt động xã hội.

Trong các khu đô thị, cảnh quan thường bao gồm không chỉ các công viên và mảng xanh mà còn các yếu tố như vỉa hè, khu vực thương mại, và không gian công cộng. Tất cả những yếu tố này cần được thiết kế một cách hài hòa để tạo ra một môi trường sống thoải mái và tiện nghi.

Việc thiết kế và quản lý cảnh quan hợp lý sẽ giúp các đô thị phát triển bền vững hơn, đồng thời tạo nên những không gian sống đầy ý nghĩa, gắn liền với văn hóa và bản sắc địa phương. Do đó, cảnh quan không chỉ là những mảng xanh thuần túy, mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển đô thị bền vững và xây dựng cộng đồng gắn kết.

Thứ ba, cảnh quan đồng thời là yếu tố khẳng định sự văn minh, hiện đại có nhiều lợi ích gắn liền với nhu cầu con người nhưng phải bền vững và gìn giữ môi trường sống.

Cảnh quan đô thị hiện đại đem lại lợi ích và gìn giữ môi trường sống: Dù không gian xanh có vai trò rất quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái và cung cấp môi trường sống cho các loài sinh vật, cảnh quan cũng bao gồm những yếu tố khác như hệ thống thoát nước, điều kiện khí hậu địa phương, và các chiến lược phát triển bền vững. Cảnh quan đô thị với sự tích hợp hợp lý giữa các yếu tố xanh và các giải pháp công nghệ bền vững có thể giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu và cải thiện chất lượng không khí, đồng thời thúc đẩy việc tái tạo các hệ sinh thái tự nhiên trong lòng đô thị. Trong các đô thị lớn, cảnh quan có thể bao gồm các công trình kiến trúc như tượng đài, quảng trường, và không gian công cộng, nơi con người có thể tương tác, giải trí và kết nối nhằm thúc đẩy sự tương tác giữa con người và môi trường xung quanh.

Tóm lại, cảnh quan không chỉ đơn thuần là những mảng xanh mà còn là sự kết hợp tinh tế giữa thiên nhiên và các tiện ích, trang trí. Bằng cách kết hợp các yếu tố này, chúng ta có thể xây dựng một không gian sống đầy sức sống, hài hòa và thân thiện với môi trường. Cảnh quan đẹp sẽ không chỉ là niềm tự hào của mỗi địa phương mà còn là tài sản quý giá cho cộng đồng và xã hội. Tất cả đều tạo nên một không gian sống hài hòa, nơi con người có thể tìm thấy sự bình yên, thư thái, với tính giải trí cao giữa nhịp sống hối hả và nhiều áp lực.

Việc quy hoạch cảnh quan một cách hợp lý không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn tạo ra một môi trường sống bền vững cho các thế hệ tương lai.

CẢNH QUAN TRONG CUỘC SỐNG HIỆN ĐẠI

Trong bối cảnh đô thị hóa hiện nay, cảnh quan đã trở thành một phần không thể thiếu trong quy hoạch và phát triển đô thị, giúp làm đẹp môi trường sống và còn góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho con người, đảm bảo sự bền vững của môi trường tự nhiên. Cảnh quan trong thời hiện đại không chỉ dừng lại ở những không gian xanh thuần túy mà đã phát triển thành một khái niệm phức tạp hơn, bao gồm cả sự tương tác giữa con người với môi trường xung quanh. Nó là sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và nhân tạo, giữa yếu tố thẩm mỹ và chức năng, góp phần tạo nên chất lượng cuộc sống cho con người.

Kiến trúc cảnh quan hiện đại gắn các công trình với vô vàn tiện ích nằm trong lõi và đáp ứng được đầy đủ nhu cầu của cuộc sống hiện đại, những công viên và khu vui chơi công cộng, mô hình dịch vụ giải trí, khu tập luyện thể dục thể thao, đường chạy bộ và đạp xe, các biển chỉ dẫn thông tin, các tượng đài và nơi biểu diễn nghệ thuật địa phương… tạo thành hệ sinh thái nhân tạo đều là ví dụ tiêu biểu cho sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và các yếu tố nhân tạo. Cảnh quan đô thị ngày nay gắn liền với khái niệm phát triển bền vững. Nó đòi hỏi phải có sự tích hợp chặt chẽ giữa các yếu tố môi trường, xã hội và kinh tế.

Giải pháp nào để các yếu tố nhân tạo đảm bảo thiên nhiên không bị phá vỡ mà vẫn hài hòa và thu hút?

Để thiên nhiên không bị phá vỡ khi đưa các yếu tố nhân tạo vào mà lại tạo ra sự hấp dẫn và tính độc đáo riêng biệt, cần xem xét thật cẩn thận khi thực hiện quy hoạch tổng thể và lựa chọn các chi tiết để đưa vào cảnh quan.

Dưới đây là một số giải pháp để chúng ta có thể xem xét:

Tô điểm thêm màu sắc để không gian trở lên sống động hơn: Các công trình nhân tạo nên được thiết kế để hòa quyện với môi trường xung quanh. Màu sắc trong cảnh quan đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra cảm xúc, không gian và bầu không khí của một khu vực. Hãy tận dụng những khoảng trống để làm điểm nhấn của khu vực đó bằng cách tô điểm thêm màu sắc cho chúng thông qua các thiết kế riêng biệt.

Trong thế giới thiết kế cảnh quan hiện đại, việc tích hợp màu sắc từ các khu giải trí vào không gian xanh đang trở thành một xu hướng ngày càng phổ biến và được ưa chuộng đặc biệt trong các công viên công cộng, khu vực giải trí đô thị, và các khu vực cộng đồng. Điều này không chỉ tạo ra những không gian vui vẻ và hấp dẫn mà còn làm phong phú thêm trải nghiệm của người sử dụng. Màu sắc không chỉ là một yếu tố thẩm mỹ; chúng là công cụ mạnh mẽ để định hình cảm xúc và trải nghiệm của con người. Khi được áp dụng một cách khéo léo, màu sắc có thể biến những khu vực công cộng từ những không gian đơn điệu thành những điểm đến sống động và đầy cảm hứng.

Khi thiết kế tiện ích công cộng cho cảnh quan, một số xu hướng màu sắc hiện nay đang được ưa chuộng bao gồm:

Màu sắc tự nhiên: Các tông màu đất, như nâu, xanh lá cây và vàng nhạt, thường được sử dụng để tạo cảm giác gần gũi với thiên nhiên và hòa hợp với môi trường xung quanh.

Màu pastel: Các tông màu pastel nhẹ nhàng như hồng nhạt, xanh da trời, và lavender đang trở nên phổ biến. Chúng mang lại cảm giác nhẹ nhàng, thư giãn và thân thiện.

Màu tươi sáng: Các màu sắc như đỏ, cam và vàng tươi được sử dụng để thu hút sự chú ý và tạo không gian vui tươi, năng động, thích hợp cho các khu vực vui chơi và hoạt động cộng đồng.

Màu trung tính: Các tông màu trung tính như xám, beige, và trắng được dùng để tạo sự thanh lịch, dễ dàng kết hợp với các yếu tố khác trong thiết kế.

Màu tương phản: Sử dụng các màu sắc tương phản mạnh mẽ để tạo điểm nhấn, giúp các tiện ích trở nên nổi bật trong không gian công cộng.

Màu sắc lấy cảm hứng từ văn hóa địa phương: Nhiều thiết kế hiện nay sử dụng màu sắc và hoa văn phản ánh bản sắc văn hóa của khu vực, tạo sự kết nối với cộng đồng.

Màu sắc đa dạng và hình khối: Việc sử dụng nhiều màu sắc và hình khối khác nhau trong thiết kế tiện ích giúp tạo ra một không gian năng động và thú vị hơn.

Việc kết hợp màu sắc tương phản có thể tạo ra sự nổi bật, trong khi màu sắc hài hòa sẽ tạo cảm giác dễ chịu và đồng nhất. Kỹ thuật này thường được áp dụng trong thiết kế cảnh quan để thu hút sự chú ý hoặc tạo ra một không gian yên bình.

Các khu vực thư giãn có thể sử dụng màu sắc nhẹ nhàng và êm dịu, trong khi các khu vực hoạt động thể thao có thể sử dụng màu sắc nổi bật và mạnh mẽ.

Một màu sắc có thể được coi là tích cực trong một nền văn hóa nhưng có thể mang ý nghĩa tiêu cực trong nền văn hóa khác. Màu sắc có thể giúp xây dựng bản sắc riêng cho một khu vực. Một cảnh quan có màu sắc đặc trưng có thể dễ dàng nhận diện và trở thành biểu tượng của vùng miền.

Tóm lại, tô điểm màu sắc cho cảnh quan không chỉ mang lại vẻ đẹp mà còn góp phần nâng cao chất lượng sống, tạo sự kết nối và thúc đẩy văn hóa cộng đồng.

Hãy luôn có điểm nhấn nghệ thuật trong mỗi khu vực: Mỗi một khu vực,  hãy luôn tích hợp trong nó là những câu chuyện mang tính nghệ thuật hoặc nhân văn sâu sắc, để các sản phẩm trở lên có hồn hơn. Hãy thổi tâm hồn vào trong từng sản phẩm, coi chúng như những tác phẩm nghệ thuật với thể hiện lại những chủ đề từ bình dị cho đến siêu thực để tạo một điểm nổi bật trong tổng thể một không gian thiên nhiên rộng lớn.

Đưa yếu tố văn hóa truyền thống và lịch sử vào trong cảnh quan bằng các công trình nhân tạo: Các công trình di tích, địa điểm lịch sử, và các yếu tố văn hóa đặc trưng đều làm phong phú thêm cảnh quan. Chúng giúp gắn kết người dân với lịch sử và truyền thống của khu vực. Tô điểm cho cảnh quan để thể hiện văn hóa và lịch sử của vùng miền có thể được thực hiện qua nhiều cách sáng tạo và ý nghĩa. Một số ý tưởng cho việc này có thể như sau:

• Điểm xuyết những tác phẩm nghệ thuật hoặc tượng điêu khắc tạo thêm nét độc đáo cho cảnh quan..
• Sử dụng các tác phẩm nghệ thuật dân gian, tranh vẽ hoặc tác phẩm điêu khắc từ các nghệ nhân địa phương để trang trí không gian công cộng, tạo nên nét văn hóa đặc sắc.
• Lắp đặt các bảng chỉ dẫn và biển thông tin để giới thiệu về lịch sử, văn hóa và các đặc sản của địa phương, giúp du khách hiểu rõ hơn về vùng đất họ đang khám phá.
• Thiết kế các lối đi bộ có các tác phẩm nghệ thuật hoặc biểu tượng văn hóa dọc theo đường đi, giúp người đi bộ có trải nghiệm thú vị và tìm hiểu về lịch sử.

Lựa chọn Thiết bị cảnh quan gắn với chức năng và sự hữu dụng để tạo ra một không gian “cảnh quan chức năng”: Còn gì tuyệt vời hơn nếu trong một không gian đô thị chật hẹp và ngày càng bị thu hẹp không gian xanh lại có những vùng “cảnh quan chức năng”, vừa mang tính nghệ thuật, xoa dịu tinh thần lại đầy đủ các chức năng từ cơ bản đến cao cấp phục vụ được nhiều đối tượng và lứa tuổi. Các công trình đơn giản như cầu đi bộ, khu tập luyện sức khỏe, không gian thư giãn công cộng, khu vui chơi… nay không chỉ hữu dụng, cần thiết cho đời sống mà lại có tính thẩm mỹ cao thậm chí có tính “gây nghiện”, “gây thương nhớ”…

Bố trí nhiều không gian tương tác có thể kết hợp được tính giải trí, giáo dục và sự kiện ngoài trời: Nên chia không gian thành nhiều khu vực với đầy đủ chức năng như đã đề cập ở trên, đồng thời có tính tương tác cao với người dùng. Trong không gian đó, mọi đối tượng, mọi lứa tuổi đều có lựa chọn phù hợp cho bản thân. Tuy nhiên, việc tạo ra  nhiều không gian với  nhiều chức năng sẽ có thể khiến cảnh quan trở lên rời rạc vì vậy luôn phải coi trọng việc kết nối không gian thiên nhiên với các không gian nhân tạo một cách thật mềm mại uyển chuyển.

-  Khu vực nghỉ ngơi thư giãn ngoài trời: Cung cấp không gian ngồi nghỉ ngơi, thư giãn và giao lưu như khu chòi nghỉ, bàn ghế, giàn hoa, đường dạo bộ. Vật liệu và màu sắc luôn được lựa chọn cẩn thận và phù hợp với cảnh quan để tạo sự hài hòa. Nên thiết kế các đường đi, cầu nối hoặc lối ra vào gần gũi với thiên nhiên giúp tạo sự giao thoa giữa không gian nhân tạo và tự nhiên.

-  Khu vực vui chơi cho trẻ em: Cuộc sống hiện đại với sự phát triển quá nhanh của công nghệ khiến trẻ em dường như bị đắm chìm trong thế giới của công nghệ và hạn chế ra ngoài và vận động. Những sân chơi với nhiều trò chơi hấp dẫn và phù hợp với nhiều đối tượng không chỉ mang lại niềm vui cho trẻ mà còn tạo thêm sức sống cho không gian. Thiết kế các khu vui chơi với các trò chơi giáo dục, như cầu trượt hình học, các trò chơi vận động liên quan đến khoa học hoặc nghệ thuật, giúp trẻ em vừa chơi vừa học. Bố trí các kệ sách ngoài trời, kết hợp với ghế ngồi thoải mái để cư dân có thể đọc sách, tham gia các buổi thảo luận hoặc các câu lạc bộ sách.

- Đường dạo bộ và lối đi riêng: Sử dụng đá tự nhiên, gạch hoặc vật liệu thân thiện với môi trường để tạo lối đi, giúp người đi bộ dễ dàng di chuyển và khám phá cảnh quan. Bố trí các lối đi bộ với thông tin giáo dục về hệ sinh thái, thực vật địa phương, giúp người đi bộ vừa tập thể dục vừa tìm hiểu về thiên nhiên.

- Đài phun nước hoặc hồ cá: Thêm yếu tố nước để tạo cảm giác thư giãn và trong lành. Đài phun nước có thể là điểm nhấn nổi bật trong khu vực.

- Không gian thể dục ngoài trời: Thiết kế khu vực tập thể dục với các dụng cụ như máy tập thể thao hoặc khu vực yoga, thúc đẩy lối sống khỏe mạnh.

- Không gian tổ chức sự kiện: Tạo ra các sân khấu ngoài trời hoặc khu vực tổ chức sự kiện với ghế ngồi và hệ thống âm thanh để có thể tổ chức các buổi hòa nhạc, hội thảo, hoặc lễ hội văn hóa.

• Khu vực picnic, camping và BBQ: Thiết kế các khu vực picnic với bàn ghế và lò nướng, tạo điều kiện cho các buổi tụ tập gia đình và bạn bè, kết hợp giải trí và giao lưu.

Sử dụng ánh sáng một cách thông minh tạo hiệu ứng đặc biệt và nâng tầm cuộc sống: khi màn đêm buông dần xuống, cảnh quan không phải còn bị chìm trong sắc màu u tối mà dần trở lên khác lạ, thu hút với những tia sáng được sử dụng một cách sáng tạo khiến cho sự đơn giản của công trình ban ngày trở lên lung linh, huyền ảo. Một bầu không khí khác biệt dần hình thành tạo nên thật nhiều khu phố không ngủ, nơi nhịp sống luôn sôi động và tràn đầy năng lượng

Sự thay đổi của ánh sáng theo thời gian trong ngày và các mùa, cũng như cách màu sắc được sử dụng trong thiết kế cảnh quan, đều ảnh hưởng đến cảm nhận của con người về không gian đó.. Đó là việc áp dụng ánh sáng ấn tượng vào  buổi tối và ban đêm khi sự phát sáng bằng ánh sáng của LED làm cho các không gian vui chơi, giải trí trở nên nổi bật và thu hút tạo nên một không gian hoàn toàn khác biệt và nổi trội mỗi khi bắt đầu thời gian thả lỏng và thư giãn của đô thị.

PHONG CÁCH THIẾT KẾ CẢNH QUAN Ở VIỆT NAM

Phong cách thiết kế cảnh quan ở Việt Nam thường phổ biến với nhiều mảng xanh và thường tập trung vào việc tích hợp cây cối, thảm thực vật và không gian xanh hòa vào môi trường xung quanh. Đây là một cách tiếp cận phổ biến trong thiết kế cảnh quan nhằm tạo ra những không gian sống tươi mới, hài hòa và gần gũi với thiên nhiên.

Nhưng với sự phát triểu trong nhu cầu và phong cách sống liên tục được nâng tầm, các kiến trúc sư và chủ đầu tư hiện nay đã lựa chọn, kết hợp nhiều phong cách để tạo ra những không gian xanh kết hợp với những màu sắc phù hợp với nhu cầu và văn hóa địa phương, điểm nhấn của từng dự án nhằm tạo ra một không gian phục vụ cộng đồng - tạo điều kiện cho các hoạt động xã hội, giải trí và thư giãn tinh thần được chú trọng phát triển cao hơn. Đây cũng là một yếu tố rất quan trọng trong thiết kế đô thị vì nó góp phần cải thiện chất lượng sống và tạo nên những không gian chung dễ tiếp cận cho mọi người, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng cộng đồng, cải thiện sức khỏe và tạo điều kiện cho các hoạt động xã hội.

Chúng ta sẽ thấy ngày càng nhiều những khu vui chơi giải trí được thiết kế với bảng màu rực rỡ, từ những công viên giải trí với các chủ đề kỳ ảo cho đến các khu vực chơi thể thao với màu sắc nổi bật đan xen với không gian xanh của cây cối và các không gian màu sắc khác của tiện ích đô thị. Sự kết hợp của những sắc thái tươi sáng không chỉ làm tăng sự hấp dẫn của không gian mà còn thúc đẩy sự sáng tạo và tương tác của người dùng và mong muốn trải nghiệm tiện ích.

Những thiết kế cảnh quan này không chỉ đơn thuần là việc chọn lựa màu sắc; chúng là sự phản ánh của một triết lý thiết kế, nơi màu sắc được sử dụng để tạo ra những không gian sống động, thân thiện và hấp dẫn. Các kiến trúc sư cảnh quan đang ngày càng khéo léo trong việc kết hợp các yếu tố màu sắc từ khu vực giải trí vào cảnh quan xung quanh, từ việc tạo ra các khu vực chơi theo chủ đề đến việc áp dụng các bảng màu sáng tạo, bắt kịp xu hướng trong mọi không gian công cộng.

Khi màu sắc được sử dụng một cách sáng tạo và hài hòa, chúng không chỉ làm đẹp thêm cho môi trường mà còn tạo ra những không gian mà người dùng muốn quay trở lại, hoặc thúc đẩy tâm lý gắn bó và an cư, lạc nghiệp.

Các khu đô thị lớn như TP.Hồ Chí Minh và Hà Nội và các Thành phố biển ngày càng xuất hiện nhiều công trình thiết kế cảnh quan hiện đại, với các khu vườn công cộng, công viên giải trí chủ đề và các phân khu tiện ích được quy hoạch khoa học, sử dụng vật liệu hiện đại và thiết kế tối giản đồng thời mang được đặc trưng vùng miền.

Như vậy, cảnh quan không chỉ đơn thuần là những mảng xanh hay không gian xanh. Nó là sự kết hợp phức tạp giữa các yếu tố tự nhiên và nhân tạo, văn hóa, lịch sử, kinh tế và môi trường. Chúng ta cần phải nhìn nhận cảnh quan không chỉ qua những mảng xanh mà còn qua sự hòa quyện của tất cả các yếu tố cấu thành nên nó, để từ đó có thể bảo tồn và phát triển các không gian sống một cách hài hòa và bền vững.

Hoàng Minh Tuyền – Turning Point

Nguồn: Sách " Xu hướng kiến trúc cảnh quan Việt Nam"